تئوری توطئه یا واقعیت؟/ آیا آمریکا نمی‌خواهد ایران محتوای جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی را بداند؟

جارستان: محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه گفته نمی‌دانم چه چیزی در جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی است که آمریکایی‌ها نمی‌خواهند ما آن را بدانیم. او گفته بیشتر از هر کسی می‌خواهیم بدانیم در جعبه سیاه چه خبر است.

محمد جواد ظریف در یک مصاحبه با شبکه خبری ان بی سی آمریکا اعلام کرده ایران قصد ندارد جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی را به دولت‌های خارجی تحویل دهد و همزمان از یک تئوری جدید پرده برداری کرده است.

وزیر خارجه ایران از دعوت جمهوری اسلامی از نماینده‌های کشور‌های کانادا، فرانسه و آمریکا برای ارسال تجهیزات و متخصص باز کردن جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی به ایران خبر داده است.

او در به عدم همکاری نکردن آمریکایی‌ها، کانادایی‌ها و فرانسوی‌ها به ایران در بررسی موضوع ساقط کردن هواپیمای اوکراینی اشاره کرده و گفته «من اهل تئوری توطئه نیستم، اما این سوال دائم در ذهن من تازه می‌شود که چرا آن‌ها به ما ابزار خواندن جعبه سیاه را نمی‌دهند؟ آیا چیزی در این جعبه سیاه است که آن‌ها نمی‌خواهند ما بدانیم؟»

ظریف رسما در پاسخ به این سوال که آیا ایران این جعبه سیاه را باز کرده یا خیر؟ گفت: جعبه سیاه همین جور (دست نخورده) در ایران است و ما بدون حضور روسای جمهوری همه کشور‌های طرف سانحه هواپیمای اوکراینی دست به جعبه سیاه نمی‌زنیم.»

وزیر خارجه ایران گفته آمریکایی‌ها می‌توانند با تجهیزاتشان به ایران بیایند و حضور داشته باشند و حتی خودشان جعبه سیاه را باز کنند، اما «در حضور ما»

ظریف در جریان این مصاحبه بار‌ها این سوالات را مطرح کرده که «چرا آمریکا می‌خواهد این جعبه سیاه از ایران خارج شود؟»، «چرا آن‌ها به ما ابزار لازم برای بازخوانی جعبه سیاه را نمی‌دهند؟» و «چه چیزی در این جعبه سیاه است که آن‌ها می‌خواهند پنهان کنند؟»

پیش از این سازمان هواپیمایی کشوری جمهوری اسلامی ایران در دومین گزارش فنی خود در مورد واقعه سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی گفته بود «برای خواندن جعبه سیاه هواپیما از آمریکا و فرانسه تجهیزات درخواست کرده است.»

فشار‌های بین‌المللی برای خروج جعبه سیاه از ایران از همان ساعات اولیه سقوط هواپیمای اوکراینی شروع شده بود. اوکراین به عنوان کشور مالک هواپیما و کشور کانادا که اکثر قربانیان این واقعه شهروند آن کشور بودند، خواستار ارسال جعبه سیاه به خارج از ایران شده بودند.

اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان نیز در اظهار نظری گفته بود امیدوار است که مقامات ایرانی جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی را «در اختیار تیم‌های بررسی‌کننده قرار دهد.»

جاستین ترودو نخست وزیر کانادا اخیرا در یک کنفرانس خبری در وینیپگ مانیتوبا گفته «در ایران کارشناسان دارای صلاحیت برای پیاده کردن اطلاعات جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی وجود ندارند و اجماع وسیعی در جامعه بین المللی وجود داشته که فرانسه مکان مناسبی برای ارسال این جعبه‌هاست. ما همچنان به ایران فشار می‌آوریم دقیقا چنین کند.»

صبح امروز وزیر امور خارجه کانادا نیز گفته است: «ایران توانایی خواندن جعبه سیاه هواپیما را ندارد و چون تجهیزات قابل جابجایی نیست، جعبه باید به کشور دیگر ارسال شود.»

چه کسی مسئول خواندن جعبه سیاه هواپیماست؟

دیوید لیرمونت خبرنگار حوزه هوا و فضا و مشاور سردبیر سایت خبری «فلایت گلوبال» در این باره به پروتکل تحقیقات سوانح هوایی اشاره کرده و گفته بر اساس این پروتکل‌های ایکائو کشوری که در آن حادثه هوایی اتفاق افتاده مسئول بررسی حادثه است.

به گفته لیرمونت، ایران مسئول بررسی‌هاست و می‌تواند کنترل تحقیقات درباره این سانحه هوایی را در دست داشته باشد. این کشور می‌تواند از متخصصان دیگر کشور‌ها نظیر فرانسه دعوت کند که در این امر به او کمک کنند. به طور معمول کشور سازنده هواپیما که در اینجا بوینگ متعلق به آمریکاست نیز در تحقیقات حضور دارد.

اخیرا شرکت آمریکایی جنرال‌الکتریک که سازنده موتور این هواپیماست. به طور موقت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران معاف شد تا در تحقیقات مربوط به حادثه شرکت کند.

لیرمونت به اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی نیز اشاره کرده و گفته اشتباه رخ می‌دهد. برای مثال در سال ۲۰۰۱ هواپیمای سیبری ایرلاین از تل آویو به سمت نووسیبریک حرکت می‌کرد که توسط ارتش اوکراین سرنگون شد.

بر اساس قوانین ایکائو (سازمان جهانی هوانوردی) کشوری که در آن سانحه هوایی رخ داده می‌تواند به هیچ کشور دیگری اجازه ندهد که در جریان تحقیقات حضور داشته باشند؛ بنابراین کشوری که در آن سانحه رخ داده می‌تواند مستقلا همه تحقیقات از جمله بازخوانی جعبه سیاه را انجام دهد و این کار تحقیقات را بی اعتبار نخواهد کرد.

با این حال کشور‌های بسیار کمی در دنیا هستند که قادرند جعبه سیاه هواپیما را بازخوانی کنند. از جمله این کشور‌ها می‌توان به انگلیس، آلمان، فرانسه و آمریکا اشاره کرد. این چهار کشور تکنولوژی لازم برای بازخوانی جعبه سیاه هواپیما را در دست دارند.

در جعبه سیاه هواپیما چه می‌تواند باشد؟

ظریف در مصاحبه خود با ان بی سی اشاره‌ای به محتوای احتمالی جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی نکرده است. البته پیش از همه سردار حاجی زاده فرمانده هوافضای سپاه در بیانیه تلویزیونی از تغییر مسیر هواپیمای اوکراینی حرف زده بود.

ظریف در مصاحبه اخیر و سازمان هواپیمایی کشوری در بیانیه‌ای که همزمان با بیانیه تلویزیونی حاجی زاده منتشر شده بود، بار‌ها اعلام کردند هیچ تغییر مسیری برای هواپیما مشاهده نشده است.

در جعبه سیاه هواپیما اطلاعات مختلفی از جمله سرعت، ترمز، وضعیت کمربندها، جریان بنزین و صدا‌های کابین خلبان ثبت شده است و از آنجایی که برای همه روشن است که حادثه سقوط هواپیمای اکراین در اثر یک اشکال فنی نبوده، به نظر می‌رسد اطلاعاتی که حائز اهمیت است، اطلاعات مربوط به کابین خلبان است.

تمام صدا‌های کابین خلبان در جعبه سیاه هواپیما ضبط می‌شود. این شامل مکالمات بین خلبان‌ها، مکالمه با خدمه، اطلاعیه‌ها خطاب به مسافران و مکالمه با برج مراقبت است. صدای کلید‌ها و موتور نیز در این دستگاه ثبت و ضبط می‌شود.

مکالمه خصوصی بین خلبان و کمک خلبان نیز در جعبه سیاه ضبط می‌شود. بر اساس قوانین این مکالمات تنها در شرایطی بازبینی می‌شوند که بخواهند دلیل سانحه با نقص فنی را مورد ارزیابی قرار داد.

دستگاه‌های قدیمی‌تر تنها ۳۰ دقیقه از مکالمات را ضبط می‌کردند، اما جعبه سیاه‌های جدید تا حداکثر ۱۲۰ دقیقه قابلیت ضبط مکالمات را دارند. از نظر فنی این قابلیت برای خلبان‌ها وجود دارد که ضبط صدا را متوقف یا صدا‌های ضبط شده را حذف کنند. اما به طور معمول هیچ خلبانی از این قابلیت استفاده نمی‌کند. هواپیمای اوکراینی تنها ۸ دقیقه بعد از آغاز پرواز سرنگون شده است.

ظریف در مصاحبه با ان بی سی گفته ما هنوز نم‌یدانیم چرا اپراتور پدافند هوایی که به هواپیمای اوکراینی شلیک کرده، فکر می‌کرده هواپیما، موشک است؟ چرا فکر می‌کرده هواپیما دارد به تهران نزدیک می‌شود؟ برای همین ما بیشتر از هر کسی می‌خواهیم بدانیم در جعبه سیاه چه خبر است./ سایت تیک